Willem Vermeend: “In een vergrijzend land is digitalisering cruciaal.”

De volgende stappen van Smart Industry in Nederland. Daar denken vertegenwoordigers van het bedrijfsleven, kennisinstellingen en de overheid over na in de Stuurgroep Smart Industry. In deze serie ontmoeten we de Stuurgroep. Deze keer: Willem Vermeend, hoogleraar Economie 4.0 aan de Open Universiteit, ondernemer en voormalig minister. “Als er straks een nieuwe regering komt, moet Smart Industry vooraan staan.”

De weg naar hogere productiviteit

Willem Vermeend is van meet af aan betrokken geweest bij Smart Industry. “Wat mij er meteen in aansprak, was het hoge doe-gehalte,” zegt hij. “Nieuwe ontwikkelingen in gang zetten, nieuwe kansen creëren, processen verbeteren. En dat op de politieke agenda zetten. Het belang van Smart Industry voor de toekomst van Nederland is heel groot. In mijn optiek werd dat lange tijd onvoldoende ingezien.”

De komende jaren moeten we het hebben van digitalisering, benadrukt Willem. “Alles wat onze arbeidsproductiviteit verder moet aanzwengelen, leunt op het gebruik van nieuwe technologieën. Voor automatisering, robotisering en meer. Zeker met de vergrijzende samenleving ligt daarin het pad naar hogere productiviteit. Smart Industry kan die impuls geven. In de Stuurgroep denk ik mee over de vraag hoe je dat kunt doen.”

“Ik kijk ook naar de vraag hoe onderwijs daarin een rol kan spelen. Eigenlijk vind ik de afstand nog te groot. Binnen het onderwijs zou je meer inhoudelijk voorbereid moeten worden op het werken in een gedigitaliseerde wereld. Ook binnen de context van klimaatverandering.”

Inzetten op klimaatneutraliteit

Hoe ziet Willem de samenhang tussen Smart Industry en het klimaat? “Kijk naar de Green New Deal: een belangrijk deel van de klimaatinvesteringen zijn tech-investeringen. De grote problemen kunnen alleen opgelost worden met technologische vernieuwingen. Als je bijvoorbeeld ziet hoe kunstmatige intelligentie ingezet kan worden om uitstoot te verminderen: dat is indrukwekkend. Smart Industry zou zich ook meer kunnen profileren op het gebied van klimaattechnologie.”

“Bij de ondernemingen waar ik commissaris ben, is dat in alles de tendens: duurzaam worden. Of je wil of niet: in je businessplannen zet je in op klimaatneutraliteit. Je gaat niet meer innoveren zonder daarnaar te streven. Veel bedrijven zeggen nog dat ze er ‘iets mee moeten gaan doen’, maar eigenlijk hoor je al begonnen te zijn. Als je toekomstgericht bent, moet klimaatneutraliteit bovenaan staan in je business- of innovatieplan. Vervolgens heb je daar de juiste technologie bij nodig. Smart Industry kan je daarin begeleiden.”

“Veel bedrijven weten niet van welke leningen
en subsidies ze gebruik kunnen maken.”

Meer zichtbaarheid nodig

“De grootste mijlpalen uit de eerste jaren Smart Industry? Dan denk ik meteen aan de Fieldlabs. Hoe die met beperkte middelen in korte tijd zijn neergezet, en wat een diversiteit aan innovatie en creativiteit je daar ziet. De combinatie van onderzoek en bedrijfsleven: daar zit de winst.”

En nu? Wat zijn belangrijke ambities voor Smart Industry de komende tijd? In elk geval moet de zichtbaarheid van Smart Industry omhoog, benadrukt Willem. “Als er straks een nieuwe regering komt, moeten we vooraan staan. Smart Industry moet aan tafel. We moeten aansprekende, praktische voorbeelden laten zien. Bijvoorbeeld uit de Fieldlabs.”

“Daarnaast moet onze zichtbaarheid omhoog in het onderwijs. Vroeger wilde een klein deel van de scholieren en studenten een bedrijf starten, nu komen er juist veel jonge ondernemers uit voort. Dat is een goede ontwikkeling. In de vergrijzende samenleving kunnen we de start-ups en scale-ups goed gebruiken. Ik zou graag meer van die jonge partijen op de trein van Smart Industry zien springen. Daarom moeten we de jeugd beter bereiken, of dat nu op het mbo, hbo of wo is.”

Laaghangend fruit

En bestaande bedrijven dan: wat kunnen zij doen om doelgericht te digitaliseren? “Als je met het laaghangende fruit wil beginnen: teken je bedrijfsprocessen uit, loop ze na en kijk welke stappen je kunt digitaliseren. In de meeste bedrijven valt er nog veel te winnen,” zegt Willem. “Daarnaast kun je kijken welke nieuwe technologieën er beschikbaar zijn. Ga na welke technologie jij in kunt zetten om jouw productieproces te verbeteren. Die kun je wellicht ook inzetten binnen je klimaatbeleid.”

“Als het gaat om nieuwe technologieën zoals 3D-printing, hoor ik ondernemers soms zeggen: ‘dat is te duur voor mij’. Ik vraag dan: waar staat dat je het allemaal zelf moet bouwen en financieren? Er zijn mogelijkheden om te leasen of om faciliteiten te delen met anderen. Zo kun je op een betaalbare manier ontdekken waar voor jou mogelijkheden liggen. In de VS en Japan zie je bijvoorbeeld RaaS, Robotics as a Service. Zulke modellen zul je hier ook steeds meer zien.”

“Daarnaast zijn er leningen en subsidies waar je gebruik van kunt maken. Veel bedrijven weten dat niet. Daar kan Smart Industry je ook de weg in wijzen. Al met al zou ik dus zeggen: kijk welke stappen in je proces je kunt digitaliseren, welke technologieën er beschikbaar zijn, en van welke regelingen je gebruik kunt maken,” vat Willem samen. “En laat het klimaat op nummer één staan.”