Circulaire industrie - kansen voor Nederlandse maakbedrijven

Wat is een circulaire economie?

Een circulaire economie is een economisch systeem dat gericht is op het minimaliseren van afval en het optimaliseren van het gebruik van hulpbronnen. In plaats van de traditionele lineaire 'neem-produceer-consumeer-werp weg' benadering, streeft een circulaire economie naar het sluiten van de productie-lus door het hergebruiken, recyclen en herstellen van materialen en producten. Dit resulteert in minder verspilling, lagere milieu-impact en een meer veerkrachtige economie.

In het artikel Van een lineaire economie naar en circulaire economie en de rol van de R-Ladder gaan we dieper in op dit circulair economisch model en waar het uit bestaat.

Impact op de Nederlandse industrie

Nederland staat bekend om een sterke maakindustrie. Toch is het belangrijk dat ondernemers zich moeten transformeren naar een circulaire economie. Hier zijn meerdere redenen voor, waaronder:

• de grondstoffen schaarste,
• het verminderen van de milieudruk,
• regelgeving en beleid
• en risicomanagement.

De overstap naar een circulaire economie kan verstrekkende gevolgen hebben voor deze sector. Het dwingt bedrijven om na te denken over de manier waarop ze producten ontwerpen, produceren en op de markt brengen. Het stimuleert innovatie op het gebied van productieprocessen, materialen en businessmodellen. Bovendien kan de verschuiving naar circulaire praktijken leiden tot kostenbesparingen, innovatiekansen en een versterkte concurrentiepositie op de wereldmarkt.

In 2023 heeft er een impactonderzoek plaatsgevonden waarin gekeken is naar het toepassen van slimme technologieën binnen een circulaire economie (CESISI) Lees het rapport hier: CESISI_KIP2023.pdf

Voordelen en noodzaak voor Nederlandse maakbedrijven

Voor Nederlandse maakbedrijven zijn er verschillende voordelen verbonden aan het verduurzamen van hun bedrijfsprocessen:

• Kostenbesparingen: Door efficiënter om te gaan met grondstoffen en materialen kunnen maakbedrijven kosten besparen op zowel inkoop als afvalverwerking.
• Innovatiekansen: Het streven naar circulariteit dwingt bedrijven om innovatieve oplossingen te ontwikkelen voor productontwerp, fabricageprocessen en samenwerkingsmodellen.
• Verbeterde reputatie: Consumenten en zakelijke klanten hechten steeds meer waarde aan duurzaamheid. Door circulaire praktijken te omarmen, kunnen maakbedrijven hun reputatie verbeteren en nieuwe markten aanboren.

Om deze voordelen te realiseren, is het noodzakelijk dat maakbedrijven hun bedrijfsprocessen verduurzamen. Dit omvat onder meer het heroverwegen van ontwerpen om recycling en hergebruik te vergemakkelijken, het optimaliseren van productieprocessen om afval te minimaliseren, en het implementeren van circulaire businessmodellen zoals product-as-a-service en leasing.

Regelgeving

Het is ook belangrijk om te erkennen dat het verduurzamen van bedrijfsprocessen geen keuze meer is, maar een noodzaak in het licht van toenemende regelgeving, klantverwachtingen en milieu-uitdagingen zoals klimaatverandering en grondstoffenschaarste. Lees hier meer over in het interview met Henk Schoemaker, Head of Product bij ECI over de beoogde transitie naar een uniform vastgelegde productieketen.

Europese Digitale Productpaspoort

In een circulaire economie is dit belangrijk omdat het de basis legt voor efficiënter gebruik van middelen en het minimaliseren van afval. Door de gedetailleerde informatie die wordt verstrekt via een digitaal productpaspoort, kunnen producten beter worden ontworpen voor hergebruik, reparatie en recycling. Dit bevordert de verlenging van de levensduur van producten en vermindert de behoefte aan nieuwe grondstoffen, waardoor de negatieve impact op het milieu wordt verminderd. De verplichte invoering ervan zorgt ervoor dat het gebruik van dergelijke paspoorten van een leuke extra naar een noodzaak verschuift.

Als onderdeel van de European Green Deal worden productpaspoorten verplicht gesteld voor organisaties die producten op de Europese markt willen brengen. Dit komt voort uit het streven van de Europese Unie om tegen 2050 klimaatneutraal te zijn en de Europese economie te verduurzamen.

Meer over dit Digitale Product Paspoort is te vinden in het rapport Cross-sector and sector-specific DPP roadmaps.

Het belang van logistiek

In de overgang naar een circulaire economie moeten we ook de supply chains herzien en nieuwe methoden ontdekken om circulaire waardeketens te beheren. In deze nieuwe economie zijn producten en materialen niet langer losstaand, uiteindelijk maar verbonden in een complex netwerk. Dit leidt tot significante veranderingen in businessmodellen, waarbij logistiek een cruciale rol speelt.

De logistieke uitdagingen in de circulaire economie zijn dubbel. Enerzijds is er behoefte aan het gescheiden inzamelen van producten en reststromen voor hoogwaardig hergebruik of recycling, terwijl anderzijds efficiëntie wordt nagestreefd door samenwerking en schaalvergroting.

Het is essentieel om niet alleen te kijken naar de behoeften van individuele actoren, maar ook naar het bredere systeem waarin zij opereren om duurzame oplossingen te vinden. Het verkrijgen van inzicht in circulariteit en het delen van data zijn cruciaal voor het behalen van circulaire doelstellingen. Daarnaast moeten we sociale en economische gevolgen in overweging nemen en streven naar positieve ontwikkelingen voor alle betrokkenen. Lees hier meer over in het artikel De relevantie van logistiek in de circulaire economie

Vanwege deze complexiteit is onderzoek en innovatie van groot belang. Organisaties zoals TKI Dinalog investeren in projecten die zich richten op het aanpakken van logistieke uitdagingen in de circulaire economie. Dit omvat projecten gericht op circulaire bedrijfsecosystemen en logistieke principes die nodig zijn voor een succesvolle transitie naar een circulaire economie.

Technologie inzetten om te verduurzamen

Digitalisering helpt een onderneming niet alleen om bedrijfsprocessen te optimaliseren en daarmee meer (maat)werk aan te kunnen met minder mensen. Dezelfde digitaliseringslag heeft ook direct en indirect een impact op een circulaire werkwijze. In het bijzonder voor maakbedrijven is het implementeren van circulaire automatisering essentieel om niet alleen de ecologische voetafdruk te verminderen, maar ook om efficiëntie en winstgevendheid te bevorderen. In het artikel van TBWB - Duurzame automatisering voor de maakindustrie gaat we hier verder op in.

ERP software om te verduurzamen

Onder andere dankzij de intrede van het Internet of Things (IoT) waarbij veel productiesystemen digitaal verbonden zijn, beschikt de maakindustrie over steeds meer waardevolle data die duurzame optimalisaties mogelijk maken, maar nog niet optimaal ingezet wordt. Naast al die data is het gebruik van een softwareoplossingen zoals een ERP-systeem, MES en anderen een tweede vereiste om dat te realiseren. Deze softwaresystemen kan je inzetten voor het:

• bewaken het energieverbruik,
• optimaliseren het gebruik van hulpbronnen
• en verbeteren de algehele efficiëntie.

Dergelijke systemen stroomlijnen productieprocessen, beheren materialen en wijzen op mogelijkheden om afval te verminderen. Ze verminderen de ecologische voetafdruk van logistiek door real-time inzicht te bieden in de toeleveringsketen, wat helpt bij betere besluitvorming en coördinatie.

Daarnaast vergemakkelijken deze systemen training en communicatie door als platform te dienen voor het delen van duurzaamheidsdoelen en vooruitgang met werknemers. Bovendien kunnen ze de financiële haalbaarheid van investeringen in hernieuwbare energie beoordelen en houden ze de energieverbruikspatronen bij. Een voorbeeld over het toepassen van ERP-software om duurzaam te produceren vind je in het Whitepaper Duurzamer en flexibel de toekomst in met ERP van ECI.

Digitalisering start misschien intern bij een ERP, maar voor een DPP en circulaire economie is het ook belangrijk om informatie te hebben over de materiaalherkomst, kwaliteit, e.d. van toeleveranciers juist te registreren. Dit kan best een uitdaging zijn als de ruwe grondstoffen over de hele wereld komen, in Japan worden verwerkt tot een submodule en dan worden ingekocht door een NL-ondernemer. Hiervoor heb je meer digitalisering in de keten nodig.

Advies en hulp

Er wordt veel van ondernemingen gevraagd om de bedrijfsvoering te transformeren naar een circulair proces. Gelukkig zijn er verschillende organisaties en initiatieven die Nederlandse maakbedrijven kunnen ondersteunen bij de overgang naar circulaire praktijken. Dit omvat adviesbureaus gespecialiseerd in duurzaamheid, brancheorganisaties, onderzoeksinstellingen en overheidsprogramma's. Waaronder:

• Fieldlab AI-Matters – Dit fieldlab is gericht op manufacturing, is het eerste nl test bed is voor remanufacturing en gevestigd op de Brainport Industrie Campus .
• Fieldlab CIM - Het Fieldlab Circulaire Innovaties in de Maakindustrie (CIM) van Saxion heeft als doel de transitie naar circulair ondernemen voor bedrijven te faciliteren met interdisciplinair toegepast onderzoek en het delen van praktische kennis.
• Route Circulair – heeft de kennis van 30 circulaire pioniers in Nederland gebundeld in hun Circulaire Volwassenheidsmeting
• Moodwill – begeleidt mkb-bedrijven bij strategievorming, bedrijfsvoering en implementatie op het gebied van duurzaamheid.
• Circulaire Maakindustrie – biedt meerdere tools die helpen van oriëntatie tot implementatie op het gebied van duurzaamheid, waaronder de CESI supply chain tool
• CIRCO activeert productiebedrijven en creatieve professionals om concreet aan de slag te gaan met circulair ontwerpen. Door producten, diensten en businessmodellen te (her)ontwerpen wordt circulair ondernemen in veel gevallen mogelijk. Hiervoor ontwikkelde CIRCO een – inmiddels bewezen – methode. Deze bestaat uit Circular Business Design Tracks voor ondernemers en Circular Design Classes voor creatieve professionals.

Vergroot veerkracht en winstgevendheid

De overgang naar een circulaire economie biedt aanzienlijke kansen voor Nederlandse maakbedrijven, zowel op het gebied van kostenbesparing als concurrentievoordeel. Door concrete stappen te zetten richting circulariteit kunnen bedrijven niet alleen bijdragen aan een duurzamere toekomst, maar ook hun eigen veerkracht en winstgevendheid vergroten.

Daarnaast heeft circulair ondernemen een sterke aantrekkingskracht op jong talent omdat het aansluit bij hun waarden, een positieve impact heeft op de samenleving en het milieu, en uitdagende en innovatieve carrièremogelijkheden biedt. Bedrijven die zich richten op circulaire economieën kunnen zichzelf positioneren als aantrekkelijke werkgevers voor de nieuwe generatie en profiteren van hun frisse perspectieven en energie om positieve verandering te realiseren.